Karmienie piersią uznawane jest za najlepszy i najtańszy sposób żywienia niemowląt. Wykazuje szereg korzyści dla mamy i dziecka. Liczne badania naukowe potwierdzają, że karmienie piersią wpływa pozytywnie na rozwój malucha, jego odporność i zdrowie [1]. Amerykańska Akademia Pediatrii i WHO rekomendują wyłączne karmienie piersią do ukończenia 6. miesiąca życia i kontynuowanie karmienia z rozszerzaniem diety do co najmniej 2 roku życia [2].
Jeżeli tylko mama ma możliwość i chce karmić piersią, staramy się robić wszystko, by ten proces był nieprzerwany. Co jednak, gdy przychodzi choroba? Czy warto profilaktycznie przerwać karmienie na czas przyjmowania leków?
Choć firmy farmaceutyczne w swoich reklamach próbują nas przekonać, że woda jest głupia i trafia do żołądka, a syropek mądry i trafia prosto to płuc, to jest to dalekie od prawdy. I całe szczęście, bo taki syropek trafiający bezpośrednio z ust do układu oddechowego mógłby nas zabić.
Większość leków, które przyjmujemy dostaje się do układu krążenia. Gdy substancja aktywna z leku krąży razem z krwią w organizmie, może ona przechodzić do różnych tkanek, a u kobiet karmiących piersią również do mleka. Prawda jest taka, że wiele leków faktycznie do mleka się dostaje. Ale! Jak to powiedział kiedyś Paracelsus:
„Wszystko jest trucizną i nic nie jest trucizną. Tylko dawka czyni, że dana substancja jest trucizną”.
Dostawanie się leku do mleka jeszcze nie dyskwalifikuje go z bycia bezpiecznym do stosowania w czasie karmienia piersią. Większość leków może być bezpiecznie stosowana w okresie laktacji [3]. Dawka substancji, którą przyjmie dziecko wraz z pokarmem będzie w wielu przypadkach za mała, by realnie obawiać się szkody dla maluszka.
To, ile będzie leku w mleku zależy, m.in. od właściwości chemicznych substancji, masy ciała mamy i tego, jak skutecznie jej narządy usuwają obce substancje z organizmu. Dużo zależy też od formy leku i drogi podania – np. substancje z kropli ocznych, aerozoli do nosa, sprayów do gardła, zwykle w znikomym stopniu dostają się do krwi, a więc ich zawartość w mleku też będzie bardzo mała.
Spotkałaś się z apelami medyków, żeby zawsze przed zastosowaniem leków przeczytać ze zrozumieniem ulotkę? Jeżeli tak, to bardzo słusznie. Ulotka leku jest bardzo ważnym źródłem informacji, co do jego stosowania – dawkowania, wskazań, działań niepożądanych, przechowywania, dzielenia tabletek itd. Niestety, kiepsko się sprawdza, jeżeli chodzi o ocenę, czy dany lek można zastosować w czasie karmienia piersią. Nawet taka bardziej zaawansowana ulotka dla medyków – Charakterystyka Produktu Leczniczego (ChPL) nie jest dobrym źródłem w tym temacie.
Do rzetelnych, darmowych źródeł wiedzy o bezpieczeństwie stosowania leków w laktacji należą anglojęzyczne portale e-lactancia.org oraz LactMed. Pamiętaj jednak, że korzystanie z nich bez dobrego zrozumienia tematu może prowadzić do błędnych wniosków, dlatego zawsze najlepszym wyborem jest konsultacja z odpowiednim medykiem.
E-lactancia.org zawiera uproszczone kategorie, które w prostych przypadkach pozwalają się upewnić, czy aby na pewno lek jest relatywnie bezpieczny do stosowania w czasie karmienia piersią. Leki podzielone są na 4 kategorie:
Jeżeli potrzebujesz zastosować lek w czasie karmienia piersią, skonsultuj się z zaufanym specjalistą. Niestety realia są takie, że poziom wiedzy wśród medyków w tej kwestii jest wciąż niewystarczający i przez lekarzy, farmaceutów, pielęgniarzy i innych, powtarzane jest wiele mitów medycznych. Niemniej – istnieją specjaliści, którzy są w stanie pomóc. W trudniejszych przypadkach możesz w Internecie poszukać specjalistów, którzy udzielają konsultacji online z zakresu stosowania leków w karmieniu piersią.
Zgodnie z aktualną wiedzą medyczną – unikamy przerywania karmienia. Jeżeli tylko mama chce karmić, staramy się robić wszystko, by mogła to kontynuować. W większości przypadków korzyści z karmienia piersią będą przewyższać ewentualne ryzyko związane z wpływem leku na malucha. Nie warto również słuchać porad w stylu „po wzięciu tabletki odciągnij pokarm, wylej go, a dopiero później karm”. Ilość w leku w mleku zależy od tego, ile mamy go we krwi i zmienia się z czasem. W przypadku większości leków, mleko po pewnym czasie samo „się oczyści”.
Pamiętaj: rozwiązaniem nie jest też cierpieć na wszelki wypadek. Leki czasem są konieczne. Zdrowa mama to zdrowe dziecko. Nie będziesz w stanie zająć się maluchem, gdy będziesz ledwo żywa. I tyczy się to również (a może i przede wszystkim) chorób o podłożu psychicznym, jak depresja. Dodatkowo warto pamiętać, że takie czynniki, jak ból czy stres, mogą hamować laktację [4].
Jak już mogłaś przeczytać wcześniej – większość leków może być bezpiecznie stosowana w czasie karmienia piersią. Dotyczy to zarówno leków bez recepty, jak i na receptę. Jeżeli jest taka potrzeba można dobrać bezpieczny antybiotyk, lek na alergię, przeziębienie, grypę, ból, zgagę i wiele, wiele innych. Im dziecko jest starsze, a karmienia rzadsze tym potencjalne ryzyko jest mniejsze, bo przyjmowana przez malucha z mlekiem dawka leku na kilogram masy ciała będzie proporcjonalnie mniejsza.
Stosując leki, które uznawane są za względnie bezpieczne w karmieniu piersią warto pamiętać o kilku zasadach:
Mamom karmiącym piersią powinny być polecane leki, które są długo na rynku, a dzięki temu wiemy o nich więcej. Stosowanie suplementów diety „dla mam karmiących piersią” nie jest optymalnym rozwiązaniem. Nie dość, że zwykle mają w składzie substancje, które są po prostu nieskuteczne, to suplementy diety są dużo słabiej kontrolowane niż leki i w ich przypadku mamy większe ryzyko m.in. zanieczyszczeń preparatu.
Oczywiście wytycznych na co należy zwrócić uwagę dobierając lek jest znacznie więcej, ale wymagają one większej wiedzy z zakresu medycyny i farmacji.
Lek może być przeciwwskazany do stosowania w okresie karmienia piersią z dwóch powodów – działa szkodliwe dla dziecka lub hamuje laktację. Niemniej lista leków bezwzględnie przeciwwskazanych w karmieniu piersią jest relatywnie krótka i zawiera m.in. różne leki przeciwnowotworowe i przeciwwirusowe stosowne w zakażeniach wirusem HIV.
Do substancji, które mogą hamować laktację należą m.in. dostępne na receptę bromokryptyna i estrogeny. Jeżeli chodzi o leki bez recepty to warto uważać na pseudoefedrynę, która jest składnikiem leków tzw. „na zatoki”. Negatywny wpływ na produkcję pokarmu mogą mieć również alkohol etylowy i nikotyna.
Pamiętaj jednak, że to, że większość leków nie jest bezwzględnie przeciwwskazana w czasie karmienia piersią nie znaczy, że leki możemy dobierać losowo. Istnieją leki bardziej i mniej bezpieczne. Jeżeli tylko się da, korzystamy z tych, które uznawane są za najbezpieczniejsze.
Zawsze podczas stosowania leku w czasie karmienia piersią należy obserwować dziecko pod kątem występowania ewentualnych działań niepożądanych. To, jakie mogą to być działania zależy od rodzaju leku. Warto omówić z medykiem, na co zwrócić uwagę. W przypadku wielu leków, m.in. antybiotyków, będą to przede wszystkim biegunki i wymioty. Jeżeli zauważysz niepokojące objawy u dziecka – skonsultuj się lekarzem.
Do najbezpieczniejszych leków przeciwbólowych w czasie karmienia piersią należą paracetamol i ibuprofen. Nie są to jedyne leki, które można zastosować w razie bólu u mamy karmiącej, ale stanowią pierwszy wybór. Pamiętaj jednak, że nie leczą one przeziębienia i gryp, a działają przeciwbólowo i przeciwgorączkowo. Stosuj je wtedy, gdy potrzebujesz pozbyć się uciążliwych objawów, a nie profilaktycznie.
Informacje na temat bezpieczeństwa leków przeciwbólowych w czasie karmienia piersią możesz też sprawdzić na opisanej wcześniej stronie e-lactancia.org. Poniżej w tabeli znajdziesz spis leków przeciwbólowych, które są dostępne bez recepty w Polsce wraz z kategorią bezpieczeństwa przypisaną przez specjalistów tworzących e-lactancię. Krótkie wyjaśnienie, co oznaczają poszczególne kategorie znajdziesz kilka akapitów wyżej. Na e-lactancia.org wyszukując dany lek znajdziesz dokładniejszy opis oraz proponowane alternatywy, jeżeli istnieje lek o podobnym działaniu, który jest uznawany za bezpieczniejszy.
Substancja | Przykłady leków | Kategoria wg e-lactancia |
---|---|---|
Paracetamol | Apap, Panadol, Efferalgan, Panacit | Very low risk |
Ibuprofen | Ibuprom, Nurofen, Ibum | Very low risk |
Kwas acetylosalicylowy | Aspirin, Polopiryna, Maxiprin | Low risk |
Ketoprofen | Ketonal Active, Ketolek, Ketokaps | Very low risk |
Deksketoprofen | Dexak, Dextin, Dektac | Very low risk |
Diklofenak | Voltaren Acti Forte, Diclomax | Very low risk |
Naproksen | Apo-Napro Fast | Low risk |
Metamizol | Pyralgina, MaxAlgina, Pyretolek | High risk |
Meloksykam | Aspicam Bio, Mel, Opokan, Moilec | Low risk |
Kodeina | Antidol (z paracetamolem) | High risk |
Almotryptan | Dezamigren, Nomigren | Low risk |
Suplementy diety i leki ziołowe łączy jedno – bardzo często panuje o nich przekonanie, że są całkowicie nieszkodliwe i bezpieczne. Niemniej jednak zioła mogą mieć negatywny wpływ zarówno na dziecko, jak i skuteczność laktacji, dlatego w czasie karmienia piersią lepiej ograniczyć eksperymenty zielarskie. Stosowane wielu z ziół jest słabo udokumentowane w literaturze naukowej i po prostu nie jesteśmy w stanie przewidzieć, czego się spodziewać. Ponadto, zdarza się niekiedy, że zioła, które nie są lekami, zanieczyszczone są pestycydami lub metalami ciężkimi.
Za surowiec roślinny o wysokim ryzyku do stosowania w okresie karmienia piersią uznaje się m.in. żywokost lekarski. Warto zachować ostrożność przy ziołach uspokajających, takich jak m.in. waleriana (kozłek lekarski).
Wbrew temu, co sugerują ulotki leków – wiele substancji może być bezpiecznie stosowanych w okresie karmienia piersią. W przypadku konieczności zastosowania leku w czasie laktacji zawsze najlepszym rozwiązaniem jest konsultacja z dobrym specjalistą. Do wstępnej oceny, czy można stosować lek w czasie karmienia piersią przydaje się strona e-lactancia.org. Warto wybierać leki o działaniu miejscowym (np. aerozole do nosa, tabletki do ssania na gardło), ponieważ te najczęściej przenikają w mniejszym stopniu do mleka. Większego bezpieczeństwa możemy się spodziewać w przypadku preparatów, które mogą być stosowane u niemowląt i takich, które zawierają pojedyncze składniki aktywne (np. tylko paracetamol). Leki w czasie karmienia piersią zażywamy wtedy, gdy to konieczne, w jak najmniejszej, ale skutecznej dawce, przez jak najkrótszy czas. Niemniej, czasem po prostu są potrzebne i korzyść z ich stosowania przewyższa ewentualne, często niewielkie ryzyko.
PCOS to jedno z najczęstszych zaburzeń hormonalnych u kobiet, które może współwystępować z insulinoopornością, problemami z płodnością, trądzikiem czy trudnościami z utrzymaniem prawidłowej masy ciała. Wpływ diety na przebieg PCOS…
W dzisiejszych czasach cukier stał się jednym z największych wrogów naszej diety. W mediach społecznościowych czy w rozmowach ze znajomymi często słyszymy: cukier uzależnia jak kokaina, cukier zabija. Wytykamy go…
“Nie stresuj się tak” – ale by było pięknie, jakby ten tekst kiedykolwiek zadziałał na kogoś, kto jest w swoim szczytowym momencie stresu. Proces odzyskiwania wewnętrznej równowagi jest bardzo złożony…
Zaburzenia z napadami objadania się (BED) to jedno z najczęściej występujących zaburzeń odżywiania, które charakteryzuje się utratą kontroli nad jedzeniem i towarzyszącym temu poczuciem winy. Choć sporadyczne przejedzenie zdarza się…