Dieta przed kolonoskopią – krok po kroku

Kolonoskopia to jedno z tych badań, które może nas trochę stresować, ale ma ogromne znaczenie dla zdrowia jelit. Przed badaniem trzeba się odpowiednio przygotować – i to nie tylko dzień wcześniej, ale najlepiej kilka dni przed zabiegiem. Dieta przed kolonoskopią jest najważniejszym aspektem na który mamy wpływ, żeby jelito było czyste i gotowe do dokładnej oceny przez lekarza. Dzięki temu badanie może w porę wykryć zmiany, które mogą przerodzić się w coś poważniejszego.

Kolonoskopia to nie tylko profilaktyka raka jelita grubego, ale też szansa na diagnozowanie polipów czy chorób zapalnych jelit. Im wcześniej wykryte, tym większa szansa na skuteczne leczenie. Dlatego regularne badania, zwłaszcza po 50. roku życia lub przy obciążeniu genetycznym, mogą dosłownie uratować życie, zanim jakiekolwiek objawy dadzą o sobie znać.

Zasady diety przed kolonoskopią

Wydaje mi się, że nie ma osób, które poszłyby z chęcią na kolonoskopię – jest to badanie dość wstydliwe i może się wiązać z lekkim dyskomfortem. Dlatego warto się dobrze przygotować do tego zabiegu, aby nie trzeba było go powtarzać. Odpowiednia dieta przed kolonoskopią jest jednym z najważniejszych kroków przed zabiegiem, na którym warto się skupić. Czyste jelito pozwala na sprawne przeprowadzenie procedury i minimalizuje dyskomfort. 

Prawidłowa dieta przed kolonoskopią umożliwia dokładne oczyszczenie jelit, co jest niezbędne do przeprowadzenia skutecznego badania. Zbyt dużo resztek pokarmowych w jelicie może utrudnić ocenę stanu błony śluzowej, a nawet sprawić, że niektóre zmiany chorobowe będą niewidoczne. Odpowiednią dietą przed zabiegiem zwiększasz szanse na wczesne wykrycie problemów zdrowotnych, takich jak polipy, stany zapalne czy inne nieprawidłowości w jelicie grubym.

Dieta przed kolonoskopią

Dietę, która pomoże w zabiegu warto wprowadzić już na kilka dni przed planowaną kolonoskopią. Polecamy tak na 3-5 dni przed procedurą przejść na dietę lekkostrawną. Polega ona głównie na ograniczeniu produktów ciężkostrawnych i bogatych w błonnik, a jej celem jest zmniejszenie ilości resztek pokarmowych w jelitach.

Czytaj więcej: najważniejsze fakty i mity na temat diety lekkostrawnej.

Na około dzień przed zabiegiem konieczne jest wprowadzenie diety płynnej. Jej celem jest maksymalne oczyszczenie jelita grubego. To ważne, aby płyny były klarowne i nie pozostawiały resztek w przewodzie pokarmowym. 

Ostatnim etapem diety przed kolonoskopią jest post. Wprowadza się go tego samego dnia, w którym planowany jest zabieg. Zaleca się jedynie picie wody i to też w małych ilościach.

Dieta płynna: co można jeść i pić przed zabiegiem

Dieta płynna jest zalecana w ostatnich 24 godzinach przed kolonoskopią. W tym czasie należy unikać pokarmów stałych i trzeba spożywać jedynie przezroczyste płyny oraz lekkie posiłki (np. galaretka), które nie pozostawiają resztek w jelitach. Jest to związane z tym, że na tym etapie przyjmuje się już środki przeczyszczające.

Produkty dozwolone i zakazane w diecie przed badaniem

Dozwolone:

• Przezroczyste płyny (woda, herbata, kawa bez mleka, klarowne soki owocowe bez miąższu)
• Buliony (warzywne lub mięsne, ale bez dodatków stałych)
• Galaretki bez barwników (najlepiej żółte lub przezroczyste)
• Napoje izotoniczne (bez czerwonych lub fioletowych barwników)

Zakazane:

• Pokarmy stałe
• Produkty mleczne (mleko, jogurt, śmietana)
• Napoje gazowane
• Alkohol
• Soki owocowe z miąższem
• Produkty zawierające czerwone lub fioletowe barwniki

Preparaty przeczyszczające

Na polskim rynku istnieje wiele preparatów przeczyszczających. Nie tylko różnią się nazwą, ale także składem, mechanizmem działania i sposobem dawkowania. Najczęściej lekarze przepisują preparaty na bazie polietylenoglikolu, ale nie są to jedyne opcje. Ważne jest, żeby zażywać je dokładnie tak, jak zalecił lekarz. Coraz częściej stosuje się schemat tzw. split-dose, czyli podzielenie dawki na dwie części – połowę wypijasz dzień przed badaniem, a drugą połowę rano w dniu badania. Taki schemat okazał się bardziej skuteczny w oczyszczaniu jelita i jest lepiej tolerowany przez pacjentów, bo zmniejsza dyskomfort związany z dużymi ilościami płynów na raz.

Polietylenoglikol (PEG)

Polietylenoglikol to najczęściej stosowany składnik preparatów przeczyszczających przed kolonoskopią. Jest on stosunkowo bezpieczny i skuteczny w oczyszczaniu jelita. Należy wypić kilka litrów roztworu w określonym czasie.

Przykłady preparatów:

• Fortrans
• Moviprep
• Endofalk

Cytrynian magnezu i siarczan sodu

Te preparaty osmotyczne zwiększają zawartość wody w jelicie, co prowadzi do jego szybkiego oczyszczenia. Mogą być zalecane w mniejszych objętościach niż PEG.

Przykłady preparatów:

• Eziclen
• CitraFleet

Środki na bazie fosforanów sodu

Preparaty fosforanowe działają poprzez przyciąganie wody do jelita, co prowadzi do jego opróżnienia. Są stosowane rzadziej, ponieważ mogą mieć wpływ na funkcjonowanie nerek i serca u niektórych pacjentów.

Przykłady preparatów:

• Fleet Phospho-soda

Znaczenie odpowiedniego przygotowania do badania

Odpowiednie przygotowanie do badania jest bardzo ważne. Czyste jelito to gwarancja, że lekarz będzie mógł dokładnie ocenić, co tam się dzieje – bez „przeszkód” w postaci resztek pokarmowych. Dieta przed kolonoskopią to nie wymysł, ale konieczność, która może zaważyć na tym, czy badanie da miarodajne wyniki. Dobrze przygotowane jelito to mniejsza szansa na konieczność powtarzania całego procesu i większe prawdopodobieństwo wczesnego wykrycia zmian, które mogą być groźne dla zdrowia. Robisz to po to, żeby mieć pewność, że Twoje jelita są w dobrej formie, a jeśli coś jest nie tak – dowiesz się o tym na czas.

Praktyczne wskazówki na dzień przed kolonoskopią

Najważniejszą radą, którą mogę dać na dzień przed kolonoskopią: miej łatwy dostęp do łazienki. Środki przeczyszczające powodują bardzo częste wypróżnienia, które są wodniste. Zadbaj o swój komfort i niech inni domownicy nie okupują toalety dłużej niż to konieczne. Dodatkowo zaopatrz się w delikatny papier toaletowy ;). 

Warto pamiętać, że preparaty przeczyszczające należy pić powoli, małymi łykami, aby uniknąć nudności i wymiotów. W międzyczasie można pić dodatkowe przezroczyste płyny (wodę, klarowny sok, bulion). To ważne, by utrzymać optymalne nawodnienie organizmu podczas “indukowanej” biegunki. Jeśli smak takiego preparatu jest dla Ciebie nieprzyjemny, spróbuj schłodzić go w lodówce – wielu pacjentów odczuwa mniejszy dyskomfort, pijąc zimne płyny.

Mocno zalecam także ograniczenie aktywności fizycznej w tym czasie. Twoje ciało będzie miało mniej energii na cokolwiek w związku z ograniczonym spożyciem pokarmów oraz biegunką spowodowaną przez leki. Nie ma sensu dokładać sobie jeszcze kolejnej cegiełki, która Cię wymęczy. Pozwól sobie na odpoczynek.

Kolonoskopia jest badaniem krępującym. Jako społeczeństwo mamy problem z rozmawianiem o kupie. A myśl o tym, że ktoś ma nam włożyć kamerę w tyłek może być bardzo niezręczna. Pamiętaj proszę, że robisz to, aby zadbać o swoje zdrowie. Ale mam też dobrą wiadomość: dzisiaj wiele placówek oferuje kolonoskopię w pełnym znieczuleniu, co może znacznie zredukować stres i uczucie skrępowania.

Co warto wiedzieć po zabiegu kolonoskopii

Po zabiegu możesz doświadczyć pewnych nieprzyjemności takich jak wzdęcia i gazy. W trakcie kolonoskopii do jelit wpompowywane jest powietrze, aby umożliwić lepszy obraz badania, tak więc bąki po badaniu to normalna sprawa. Możesz zaobserwować również lekkie krwawienie. Ma ono miejsce najczęściej, gdy w trakcie kolonoskopii były usuwane polipy. Jeżeli jednak krwawienie jest intensywne lub trwa długo koniecznie udaj się do lekarza. 

Jeśli czujesz się dobrze, od razu po zabiegu możesz coś zjeść. Nie ma specjalnej diety po kolonoskopii. Aby Twój organizm nie doznał szoku, zacznij od lekkich posiłków. Koniecznie dalej się nawadniaj!

W przypadku, gdy Twoja kolonoskopia odbywała się w znieczuleniu pamiętaj, aby nie prowadzić pojazdów najlepiej przez kolejne 24 godziny. Leki uspokajające i znieczulające mogą powodować zaburzenia koordynacji.

Najczęstsze błędy w przygotowaniu do kolonoskopii i jak ich uniknąć

Tak jak już wspomniałam: przygotowanie do zabiegu to bardzo ważna sprawa. Przestrzeganie diety jest jednym z najważniejszych aspektów, na który mamy wpływ i błędy najczęściej pojawiają się właśnie tutaj. Twoim zadaniem jest dokładne wyczyszczenie swojego jelita, a jedyny sposób, który to umożliwia, stanowi rygorystyczna dieta przed kolonoskopią. Koniecznie musi być to dieta płynna, koniecznie nie może zawierać barwników. Jest to trudny i długi etap, więc nic dziwnego, że błędy się zdarzają. Jednak szkoda męczyć się bardziej niż to potrzeba np. koniecznością powtórzenia badania, dlatego pamiętaj:

1. Przestrzegaj diety przed kolonoskopią – nie ma sensu się powtarzać. Wszystko znajdziesz w Dieta płynna: co można jeść i pić przed zabiegiem.
2. Nie zapomnij o środkach przeczyszczających – zbyt późne ich spożycie może utrudnić proces oczyszczania jelita. Koniecznie przeczytaj instrukcję leku, bo nie każdy rozpuszcza się w takich samych ilościach wody! Na przykład CitraFleet rozpuszcza się tylko w filiżance wody, a Fortrans rozpuszcza się już w dużo większych ilościach. I co ważne: trzeba wypić ten lek w całości. 
3. Pij dużo wody – woda też pomoże Ci w dokładnym oczyszczeniu jelit. Dodatkowo przy tak intensywnej biegunce łatwo o odwodnienie. 
4. Zadbaj o siebie – pomyśl jak dostaniesz się na zabieg i jak z niego wrócisz. Możesz też przygotować sobie lekki posiłek na czas po zabiegu.

Porady praktyczne: jak zmniejszyć dyskomfort przed i po zabiegu

To badanie może wiązać się z dyskomfortem. Jest też pewnie dla większości z nas wstydliwe. Dlatego skup się na celu. Nie robisz tego z własnego widzimisię, tylko z troski o siebie. Personel medyczny wykonujący tę procedurę jest wykwalifikowany i codziennie przeprowadza tego typu badania. Oznacza to, że podchodzą do nich profesjonalnie i bez oceniania. Dla nich jest to rutynowa procedura, której celem jest Twoje zdrowie i bezpieczeństwo.

Kolejnym źródłem dyskomfortu może być moment przeczyszczania jelit. Jest to naprawdę silna biegunka. Przygotuj się na to! Zadbaj o dostęp do łazienki, możesz skorzystać z bardziej miękkiego papieru toaletowego, aby zmniejszyć ryzyko podrażnienia. Koniecznie miej dzień wolny od pracy! 

Samo picie leków przeczyszczających też może nie być przyjemne. Możesz schłodzić go w lodówce, aby zmniejszyć nieprzyjemny smak. Na wizycie u lekarza, który da Ci skierowanie na kolonoskopię możesz powiedzieć, że jesteś wrażliwa/y na smaki i czy może przepisać Ci lek, który jest łatwiejszy w spożyciu. Nie każdy tak samo smakuje, niektóre łatwiej wypić. Koniecznie przeczytaj instrukcję leku, żeby wiedzieć jak go przyjąć.

Po zabiegu zrób dla siebie coś naprawdę ważnego – odpocznij. Twój brzuch miał nietypowego gościa w środku, który wpuścił do niego sporo powietrza i mógł także wyciąć kilka nieproszonych „gości” (polipów). Masaż brzucha może pomóc w pozbyciu się gazów, a dla szybszej ulgi warto zapytać lekarza o symetykon (np. Espumisan), który dodatkowo ułatwi życie. Pamiętaj, żeby pić dużo wody i wrócić do jedzenia na spokojnie – zacznij od lekkich, prostych posiłków. A jak czujesz się na siłach, to krótki spacer także może być pomocny. Jeśli coś Cię zaniepokoi – pojawi się silny ból lub inne niepokojące objawy, nie zwlekaj by skontaktować się z lekarzem. Daj sobie czas na regenerację, bo to też element dbania o siebie!

Na koniec: jeśli szukasz więcej informacji i oficjalnych wytycznych dotyczących diety przed kolonoskopią, zajrzyj na stronę Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii (PTG-E) – znajdziesz tam zalecenia dotyczące procedur gastroenterologicznych, w tym przygotowania do kolonoskopii: https://ptg-e.org.pl​PTG-E​PTG-E.